Pomnik na Cmentarzu Żołnierzy Radzieckich

Technika: płaskorzeźba, piaskowiec

Wymiary: długość pomnika 30 m, wysokość 4,5 m

Obiekt: Pomnik stanowi centralną część kompozycji Cmentarza Żołnierzy Radzieckich. Monument zlokalizowany jest na tarasie między obeliskiem a polem, gdzie spoczywają w kwaterach zbiorowych żołnierze radzieccy. Pomnik w formie przypomina monumentalny, łukowaty mur, który stanowiłby tło dla uroczystości odbywających się na tarasie. Forma ma długość 30 m i wysokość 4,5 m, w jego centralnej części umieszczona została płaskorzeźba wykonana z piaskowca. Płaskorzeźba przedstawia trzy postacie wojska radzieckiego: dowódcę, czołgistę i piechura na tle czołgu. Forma jest stylizowana, delikatnie zgeometryzowana, charakterystyczna dla nurtu realizmu socjalistycznego, doktryny obowiązującej w polskiej sztuce od 1949 do 1954 roku. Po obu stronach płaskorzeźby umieszczono pola z tekstem w językach polskim i rosyjskim o treści: „Odnieśliście wielkie zwycięstwo, byliście nieustraszeni w boju, oddaliście życie własne za słuszną sprawę. Bohaterom Radzieckim poległym w roku 1945 przy wyzwoleniu Gdańska – mieszkańcy Gdańska”. Autorem i wykonawcą płaskorzeźby był rzeźbiarz Alfons Łosowski, zaś wykonawcą całości kamieniarze gdańscy, pracujący w tym czasie przy rekonstrukcji zabytków w Gdańsku. Pomnik ma charakter monumentalny i podobnie jak reszta wystroju cmentarza, wpisuje się w założenia socrealizmu.

Miejsce: „Cmentarz Żołnierzy Radzieckich znajduje się na zapleczu Placu Zebrań Ludowych i zajmuje powierzchnię 1,65 ha w części po dawnym Cmentarzu Bezwyznaniowym. Graniczy z historycznym Cmentarzem Garnizonowym. Rozpoczęcie jego budowy nastąpiło w 1946 r. W roku 1949 zakończono ekshumacje zwłok żołnierzy radzieckich oraz wykonano podstawowe prace związane z urządzeniem cmentarza. Projekt cmentarza wykonali pracownicy Politechniki Gdańskiej, ale elementy pomnika i obelisku zaprojektował Alfons Łosowski. Kompozycja przestrzenna cmentarza obejmuje 3 części położone na różnych wysokościach zbocza i podnóża doliny, na której znajduje się ten obiekt. W najwyższej części znajduje się obelisk, do którego prowadzi ścieżka, na którą dostać się można wchodząc po schodach po lewej stronie pomnika”. Sam pomnik umieszczony jest na betonowym podwyższeniu, zaprojektowanym specjalnie pod oficjalne uroczystości, stanowi niejako scenę i góruje nad polem cmentarnym. Samo pole cmentarne zaprojektowano jako prostokąt, na którym umieszczono 1088 pięcioramiennych gwiazd, skierowanych ku południu. Pierwotnie gwiazdy były stalowe, obecnie wykonane są z żywicy pokrytej metaliczną farbą. Przy wejściu w 1984 roku odsłonięto pomnik Matki Polki i Rosjanki – monumentalną rzeźbę dwóch kobiecych postaci, jako symbol przyjaźni polsko-radzieckiej. Całość została zrealizowana w oparciu o wytyczne realizmu socjalistycznego i stanowi obecnie jeden z nielicznych zabytków tego stylu w Gdańsku.

Informacje o autorze:

Alfons Łosowski – ur. w 1908 r. w Orkiewiczach (obecnie Białoruś), zm. w 1988 r. w Gdańsku. Ukończył Wydział Sztuk Pięknych na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie pod kierunkiem prof. Henryka Kuny, prof. Mikenasa i prof. Władimira Aleksandrowicza. W czasie wojny był żołnierzem Armii Krajowej okręgu wileńskiego. Po wojnie osiedlił się w Gdańsku. Do 1955 r. pracował jako rekonstruktor rzeźby przy odbudowie miasta. Na podstawie skromnej dokumentacji przywrócił rzeźby będące ozdobą fasad gdańskich kamienic Głównego Miasta. W roku 1955 rozpoczął indywidualną pracę twórczą w swojej pracowni przy ul. Mariackiej 11/13. Jest autorem kilkunastu rzeźb plenerowych w przestrzeni Gdańska, które podarował miastu w 1966 r. oraz wielu prac rzeźbiarskich znajdujących się w budynkach użyteczności publicznej w Polsce oraz w kolekcjach muzealnych i zbiorach prywatnych. Tworzył przede wszystkim w granicie i drewnie. Stworzył charakterystyczny styl, w którym łączył organiczną formę z wykorzystaniem naturalnej faktury kamienia.

Stan obiektu: po renowacji (lata 1982–1984)

Właściciel: Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Autorka wpisu: Kora Kowalska