Pomnik „Tym, którzy nie wrócili z morza”

Pomnik „Tym, którzy nie wrócili z morza”, autorstwa prof. Sławoja Ostrowskiego, odsłonięto 14 stycznia 2007 r., na Ołowiance przy moście Kamieniarskim, nieopodal siedziby Narodowego Muzeum Morskiego.

Technika: odlew w brązie, mieszana

Wymiary:  2,75 m x 1,36 m x 0,42 m

Obiekt: Pomnik „Tym, którzy nie wrócili z morza”, autorstwa prof. Sławoja Ostrowskiego, odsłonięto 14 stycznia 2007 r., na Ołowiance przy moście Kamieniarskim, nieopodal siedziby Narodowego Muzeum Morskiego.

Monolit oglądany od czoła ma formę prostokątnego, marmurowego bloku, który w 1/3 wysokości od dołu ma wykonaną prostokątną, ażurową  szczelinę. Szczelina, gdy patrzymy na pomnik vis-à-vis Bramy Żuraw, jest wypełniona prostokątną płytą z brązu z napisem TYM, KTÓRZY NIE POWRÓCILI Z MORZA. Patrząc z drugiej strony pomnika nad szczeliną, na 2/3 wysokości pomnika, widzimy poziomy pas z brązu z napisem: NAVIGARE NECESSE EST (łac. „Żeglowanie jest koniecznością”). Choć blok kamienny nie jest przezierny, z łatwością można wyobrazić sobie, że dwie płyty z brązu symbolicznie przecinają się, tworząc kształt krzyża. Co istotne, przez szczelinę przy samym gruncie przechodzi część kotwicy, która leży pod kamiennym blokiem. Jeśli spojrzeć na pomnik z boku, widać, że oba elementy tworzą kształt litery L. Na tej samej płaszczyźnie u dołu widoczny jest napis: AUTOR: PROF. SŁAWOJ OSTROWSKI, WYKONAWCA: MURKAM LEON CZERWIŃSKI.

Kamień wykorzystany w pomniku ma zielone zabarwienie. Wyraźna jest naturalna wzorzystość kamienia, gdzie jasne i ciemniejsze smugi przypominają fale na Bałtyku i pieniące się fale morskie.

Pomnik został odsłonięty w 14. rocznicę katastrofy morskiej – tragicznego zatonięcia na Bałtyku, na wysokości wyspy Rugia, promu Jan Heweliusz. Upamiętnia nie tylko ofiary tej konkretnej morskiej tragedii, ale wszystkich w dziejach Gdańska, którzy stracili życie na morzu: marynarzy, rybaków, żeglarzy i pasażerów.  Monument stanowi zatem miejsce składania hołdu ofiarom katastrof morskich.

Kotwica, stanowiąca część pomnika, była kotwicą awaryjną na pokładzie promu Jan Heweliusz, a wydobyta została z wraku przez ekipę Polskiego Ratownictwa Okrętowego w Gdyni. Do czasu powstania pomnika zdeponowana była w Centralnym Muzeum Morskim, instytucji, która inicjowała stworzenie pomnika. Dzieło powstało dzięki funduszom Rady Miasta Gdańska.

Miejsce: Pomnik „Tym, którzy nie wrócili z morza” znajduje się na ul. Szafarnia przy moście Kamieniarskim, nieopodal spichrzów, w których znajduje się siedziba Narodowego Muzeum Morskiego. Obszar ten nazwany jest Ołowianką. Pierwotnie był to obszar rozlewisk i mielizn, ale w XIV w. stworzono tu tereny gospodarcze zamku nazywane Szafarnią, gdzie zlokalizowane były spichrze: Mały, Biały, Wielkiego Mistrza, Drągowy, Nowy i Szkarpawski. W połowie XVI w. przekopano kanał Ciesielski (obecnie kanał Na Stępce), przez co oddzielono Ołowiankę, tworząc wyspę. Około XVII w. składowano tam ołów, czemu miejsce zawdzięcza swoją nazwę. Na początku XX w. na Ołowiance znajdowały się nie tylko spichlerze, ale także siedziby urzędów i firm, a nawet lokale mieszkalne. W 1945 r., w wyniku działań wojennych zabudowania na Ołowiance zostały znacznie zniszczone. Odbudowano spichlerze, w których swoją siedzibę ma Narodowe Muzeum Morskie, a budynki dawnej elektrowni przeznaczono na siedzibę Filharmonii Bałtyckiej.

Informacje o autorze: Sławoj Ostrowski – ur. 14 grudnia 1943 r. w Słupcy, zm. 9 marca 2018 r. rzeźbiarz, pedagog. W latach 1963–1969 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku na Wydziale Rzeźby. Był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, kierował Pracownią Rzeźby. Tytuł naukowy profesora uzyskał w 1996 r. Ostrowski to autor licznych realizacji w przestrzeni publicznej Gdańska: pomników, rzeźb, tablic pamiątkowych, upamiętniających m.in. Zbyszka Cybulskiego, Zbigniewa Herberta, Antoniego Abrahama, Jakuba Wejhera czy Güntera Grassa, m.in.: „Pomnika prezydenta Leona Barciszewskiego” w Bydgoszczy, „Pomnika Antoniego Abrahama” w Pucku, „Pomnika Jakuba Wejhera” w Wejherowie, „Ławeczki Güntera Grassa” w Gdańsku, fontanny „Ptaki wodne” w Gdańsku Wrzeszczu. Tworzył głównie w drewnie polichromowanym, a także kamieniu i brązie. Brał udział w wielu wystawach w Polsce i zagranicą. Był laureatem licznych konkursów rzeźbiarskich.

Stan obiektu: dobry

Właściciel/opiekun: Gdański Zarząd Dróg i Zieleni

Autor wpisu: Kinga Jarocka