Brama II

Technika: instalacja rzeźbiarska, elementy stalowe

Wymiary –

Obiekt: Monumentalne „Bramy” zostały przygotowane na wystawę „Drogi do wolności”, którą w 2000 r. na terenie Stoczni Gdańskiej zorganizowało Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA z okazji 20-lecia podpisania Porozumień sierpniowych. „Brama II” odnosi się symbolicznie do „Bramy I”, połączone są ze sobą rampą. Obie tworzą swoisty antypomnik, który wyraźnie odchodzi od narodowo-patriotycznej symboliki oraz tradycji upamiętniania wydarzeń historycznych. „Brama II” formą nawiązuje wprost do „Pomnika III Międzynarodówki”, który miał powstać w Leningradzie i być manifestem komunistycznej ideologii. Koncepcję pomnika zaproponował Władimir Jewedługrafowicz Tatlin – rosyjski malarz i czołowy przedstawiciel konstruktywizmu. Wysoka na ponad 400 m budowla miała też być radziecką odpowiedzią na Wieżę Eiffla, traktowaną w ZSRR jako symbol zgniłego kapitalizmu. Ze względu na koszty i techniczne ograniczenia, projektu nigdy nie zrealizowano, ale model wystawiony na dziedzińcu londyńskiej Royal Academy of Arts inspirował artystów z całego świata, stał się też najbardziej znanym symbolem architektury konstruktywistycznej.

W pracy prof. Klamana ścięta spirala nawiązuje do zamknięcia rozważań nad społeczną i klasową ideologią. Struktura bramy – destrukcja formy Tatlinowskiej – symbolizuje rozpad ideologii totalitarnej. „Bramy” Grzegorza Klamana nie miały jedynie upamiętniać, ale także problematyzować, zaburzać pamięć historyczną, zadawać pytania, obnażać niewypowiedziane.

W maju 2022 roku obie „Bramy” zostały zdemontowane i przeniesione z pierwotnego miejsca do tymczasowej lokalizacji, w okolice ulicy Popiełuszki. Za demontaż prac odpowiedzialny jest deweloper „Eurostyl”, który jest właścicielem działki i planuje na niej budowę osiedla. Decyzja ta nie była konsultowana z artystą. Tym samym kontekst instalacji został zaburzony, a docelowa ich lokalizacja na razie nie jest znana.

Miejsce: „Brama I” wraz z „Bramą II” usytuowane są w osi historycznej bramy nr 2 Stoczni Gdańskiej. ECS przechowuje także inne elementy z wystawy „Drogi do wolności”. W powstanie „Bram” Grzegorza Klamana zaangażowano też pracowników Biura Projektowego Stoczni Gdańskiej, ich wykonaniem zajęła się gdańska firma Mostostal. I choć biuro projektowe, Mostostal oraz wiele podmiotów, które były aktywne w okresie świetności stoczni już nie istnieją, „Bramy” Klamana pozostały, stając się mimowolnie świadectwem minionych czasów i pracy ludzkiej.

Informacje o autorze: Grzegorz Klaman – ur. w 1959 r. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych) w Gdańsku, Wydziału Rzeźby, dyplom uzyskał w 1985 r. w pracowni prof. Franciszka Duszeńki. Od 1984 r. zaangażowany w artystyczne aktywizowanie różnych obszarów Gdańska, takich jak Wyspa Spichrzów, dawna łaźnia miejska. Współzałożyciel i prowadzący Galerię Wyspa (do 2012 r.) i Fundację Wyspa Progress, współpomysłodawca (z Anetą Szyłak) powołania Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA. Organizator i uczestnik kilkuset polskich i międzynarodowych wystaw, pokazów, warsztatów. Uczestnik wystaw Raj Utracony w CSW w Warszawie (1990), Doppelte Indenitat w Landesmuseum w Wiesbaden (1991), Na wolności / W końcu w Kunsthalle Baden-Baden (2000), In Between. Art In Poland 1945–2000 w Chicago Cultural Center (2001). W latach 2002–2013 założył i prowadził Modelarnię, kooperatyw artystów na terenach postoczniowych, tam też wraz z Anetą Szyłak powołał Instytut Sztuki Wyspa (2004–2016). Stypendysta Fulbrighta na Florida Atlantic University w Boca Raton. Zajmuje się instalacją, działaniami w przestrzeni publicznej (obiekty i rzeźby wielkoskalowe, działania performatywne), sztuką krytyczną oraz bioartem, analizującym dyskursywne relacje ciała, władzy, wiedzy i nauki.

Stan obiektu: częściowo zniszczony

Właściciel/opiekun: Europejskie Centrum Solidarności

Autor wpisu: Kora Kowalska